Wennen aan het nieuwe samen

Martin Luther King: we must accept finite disappointment but we must never lose infinite hope.

We kunnen er niet omheen. Voor de één is het misschien pijnlijker dan voor de ander maar links- of rechtsom hebben we ons moeten aanpassen aan een nieuwe werkelijkheid. Nog steeds zijn er veel onzekerheden en is er het nodige gedoe over de juistheid van opgelegde maatregelen. Los van de mogelijke opleving van het aantal besmettingen is er ook spanning over wat de overheid nog voor ons in petto heeft en wat daarvan de schadelijke (economische) gevolgen zullen zijn. We gaan het zien. Ondertussen zijn we langzaam maar zeker weer wat aan het opstarten en lijkt het op sommige plekken zelfs alsof er niets is gebeurd. We weten beter.

Veel mensen werken thuis of gaan voorzichtig weer naar kantoor. Weer anderen hebben terecht redenen om zich zorgen te maken. Zij bevinden zich op plekken in de maatschappij waar de klappen zijn gevallen. Velen maken zich zorgen over kwetsbare geliefden of hebben in hun directe nabijheid het nodige meegemaakt. Voor degenen zonder directe ziektegevallen in de nabije omgeving geldt ook dat de heftigheid van de verhalen en filmpjes onder de huid is gekropen. Vergis je niet wat de kracht is van herhaalde blootstelling aan beangstigende informatie. De maatschappij is in korte tijd fundamenteel veranderd. Lang niet iedereen voelt zich in deze samenleving thuis. Emoties als angst en woede zijn voelbaar aanwezig in menig gesprek. En dat moet ook gezegd: vrijwel iedereen probeert er het beste van te maken. Zichtbare veerkracht en creativiteit komen juist in dit soort situaties bovendrijven. Laten we overigens niet vergeten dat een relatief grote groep nauwelijks is geraakt. Ik ken mensen die de afgelopen periode zelfs hebben genoten van een relatief ontspannen periode. Veel gezinnen zijn meer in balans gekomen doordat ouders wat minder hoeven te rennen en te vliegen. Alhoewel zij minder direct financieel zijn geraakt, heeft de situatie wel de gekte van hun leven in de pré-coronatijd blootgelegd. In deze mengelmoes van ervaringen en posities zullen we waarschijnlijk nog wel even moeten door hobbelen samen.

Los van de inhoudelijke polemiek, de gevolgen van de getroffen maatregelen en de effectiviteit van de aanpak, mogen we denk ik vaststellen dat er een ongekende systeemschok heeft plaats gevonden die ook een diepere existentiële emotionele laag heeft geraakt. In deze situatie zijn er vele strategieën mogelijk die niet allemaal even effectief zijn. In het hart van onze innerlijke storm liggen overtuigingen die de tegenstrijdigheden waar we in de dagelijkse realiteit mee te maken hebben betekenis geven. Deze overtuigingen kunnen allerlei emoties aanwakkeren en ons ook weer vastzetten, wat zijn weerslag heeft op onze relaties. In de ontmoeting met de ander kunnen we onszelf gesteund voelen of juist niet. Dat is soms lastig.

Nu recent de beweging is ingezet elkaar weer vaker te ontmoeten en met elkaar buitenshuis in één kantoor of schoolgebouw samen te zijn, worden de bovengenoemde verschillen voelbaar. Er kan frictie ontstaan want de wonden zijn nog vers en de tegenstellingen zijn hier en daar groot. Daarbij is het belangrijk om te begrijpen dat het verwerken van emoties tijd vraagt. Emoties blijven vaak nog even hangen. Op dat terrein is er – als we weer goed samen willen werken en leven – ook een klus te klaren want hoe gaan we daar mee om? En er is een risico: in een wereld waar emoties bedekt of openlijk, nog lang niet tot bedaren zijn gebracht, kunnen zij bij het eerste zuchtje tegenwind weer oplaaien.

De mate waarin het lukt om, ondanks de voelbare verschillen, toch op zoek te gaan naar manieren om tot wederzijds begrip en steun te komen, zal een belangrijke bijdrage leveren aan de revitalisatie van onze leefwereld. Als de ontmoeting met anderen vruchtbaar is, kan een modus ontstaan om de toekomst met meer optimisme en hoop tegemoet te treden. Wat zuurstof is voor de longen is hoop (namelijk) voor betekenisgeving. Hoop is een toekomstgerichte overtuiging waar je levensenergie uit kunt halen. Pessimisten hebben het ook wel over ‘een positieve illusie’ of ‘aangeleerd optimisme’. Ik kies graag voor de gulden middenweg. Het recept dat ik voor mezelf hanteer: erken dat iets pijnlijk is, toets je ideeën en overtuigingen, geef voldoende ruimte aan reële zorgen en richt daarbij vooral de aandacht op aanwezige hulpbronnen. Juist onder deze omstandigheden is het belangrijk om je optimisme aan te wakkeren, al is het maar voor je gezondheid 😉 Een andere optie is om iets te betekenen voor iemand anders. Ook dat geeft een goed gevoel.

Persoonlijk denk ik dat hier een klus ligt voor organisaties. Besteed tijd en aandacht aan de situatie die is ontstaan. Nog belangrijker is op zoek te gaan naar manieren om een ‘way of life’ te creëren waarin hoop en veerkracht tot wasdom kunnen komen. Maar doe dit niet te snel, geef mensen even de tijd om weer te wennen aan het nieuwe samen. Ga op zoek naar manieren om goed vorm te geven aan de behoeften van iedereen. En ja: dat vraagt het vermogen te verdragen dat een ander het anders ziet, je emoties te reguleren en vooral ook ruimte te geven aan de frictie en de tegenstellingen niet te veel onder het tapijt te houden.

Organisaties zijn met man en macht bezig om werkplekken volgens de voorschriften in te richten. In dit geval zou ik zeggen, ga op zoek naar vormen om gesprekken en samenwerking te faciliteren. Wellicht is het een idee om op zoek te gaan naar begeleiding daarbij? Het begeleiden van dit soort processen is soms best pittig, ook omdat je mogelijk zelf (ook) last hebt van allerlei overtuigingen. Ik zag een mooi initiatief voorbijkomen van collega Mark Emdin waarin hij een aantal heldere stappen definieert waarin teams, die weer teruggaan naar kantoor, stapsgewijs met relevante thema’s in korte (virtuele) sessies aan de slag kunnen gaan. Enerzijds om stil te staan bij emoties en overtuigingen. Maar vooral ook om weer met elkaar vorm te geven aan een nieuwe werkelijkheid. Niet alle teams hebben dit wellicht nodig maar in dit geval zou ik zeggen: doen! Baat het niet dan schaadt het zeker niet.

Voor meer informatie: